•••

Vreemdeling is een moeilijk begrip. Het betekent ten diepste: je bent vreemd, anders en je hoort niet bij ons. Er zijn andere termen gekomen: ‘vluchteling’ of ‘arbeidsmigrant’. Bij sommigen roept dit weerstand op, dat zien we op het nieuws, vele anderen gedragen zich altruïstisch en proberen mensen te helpen. De meeste mensen doen niets.

Als je probeert te begrijpen hoelang bijvoorbeeld Nederland bestaat, is er een onderscheid te maken tussen cultureel, bijvoorbeeld door de talen die wij toen en nog steeds spreken: Nederfrankisch, Nedersaksisch en Fries. Kortom zo’n eenheid zijn we niet. In 1830 werden we politiek de staat waar we nu in leven. Daarvoor waren we honderden jaren een republiek, de eerste ter wereld, met wisselende samenstellingen van gebieden. Het Wilhelmus, dat nog geen negentig jaar ons volkslied is, wordt beschouwd als het oudste volkslied ter wereld. Daarvoor was het volkslied een lied met teksten als: ‘Wie Neerlands bloed door de aderen stroomt, van vreemde smetten vrij’. Ik vroeg me af wie dat betreft. Wie kan zich beroepen om rechtstreeks af te stammen van de oudste bewoners van ons land, de Hunebedbouwers of de Cananefaten. Zelfs de Batavieren kwamen van buiten. Individueel genetisch onderzoek laat zien dat iedereen blijkt af te stammen van vele verschillende volken in de wereld, zelfs nog van de Neanderthalers. Veelal beschouwen we de mensen die de afgelopen honderden jaren naar Nederland gekomen zijn als anders, met alle kwalijke gevolgen van dien. De angst voor of de haat van vreemdelingen heet xenofobie. We zien het rond ons heen gebeuren.

Wat leert de bijbel? Zorg voor de vreemdeling. Jozef, Maria en Jezus waren politieke vluchtelingen in Egypte toen ze moesten vluchten voor Herodes. Ze kwamen uit een andere cultuur met een andere godsdienst. Hoe hebben de Egyptenaren hen bekeken? Een timmerman die banen in kwam pikken of dachten ze dat hun vrouwen en dochters niet veilig waren? Meer van dat soort vragen?

Jezus stelt in het verhaal van de ‘Barmhartige Samaritaan’ het nationalisme aan de kaak. Sterker nog hij zegt in zijn oproep om hem te volgen dat we lid zijn van het Koninkrijk van God en dus dat we in die zin allemaal vreemdelingen zijn in het land waar we nu leven. Hoe kun je dan anderen afwijzen vanwege hun afkomst?

We zijn gewend geraakt om vreemdelingen te ontvangen uit oorlogsgebieden en in beperkte mate economische vluchtelingen. De Europese Gemeenschap probeert ze met alle macht buiten de deur te houden. Is dat naastenliefde?

Bij het huidige tempo van klimaatveranderingen en de politieke onwil om daar iets aan te doen, komt er een nieuwe stroom vluchtelingen op gang. Niet alleen van buiten Europa maar juist van binnen Europa. Grote delen van Spanje veranderen in hoog tempo in woestijn. Griekenland wordt zo droog en warm dat het onleefbaar wordt. Dat zal nieuwe vluchtelingenstromen geven: klimaatvluchtelingen. Gaan we die mensen opvangen of verklaren we ze ook als ongewenst? Als de benodigde klimaatmaatregelen niet genomen worden, staat Vlaardingen en de hele Randstad over, naar verwachting, 20-50 jaar onder water. Dan worden we ook vluchtelingen. Wat verwachten we dan van de mensen die ons moeten opvangen? Dat ze ons liefdevol ontvangen of dat ze ons afwijzen op dezelfde manier als er nu vluchtelingen worden afgewezen?

Jezus zegt: ‘behandel een ander zoals je zelf ook behandeld wilt worden’. Een concrete opdracht die vandaag heel concreet ingevuld kan worden. Uiteraard door iedereen op een eigen manier. Vriendelijkheid is al een goede stap.