•••

Valt het je ook op dat wanneer mensen met elkaar praten over het verleden dat er vaak diepe kloven zitten tussen hun verschillende herinneringen en interpretaties? Valt het je ook op dat mensen vaak zulke totaal afwijkende ideeën hebben over de toekomst?

Verleden is gebeurd. Onze kennis daarover wordt gevoed door ons geheugen, door verhalen en door onze behoefte aan verklaringen. Het geheugen blijkt onbetrouwbaar te zijn. Mensen die getuige zijn van een ongeluk geven totaal verschillende verklaringen. Onze hersenen vullen ‘automatisch’ ontbrekende delen in. Nieuwe gebeurtenissen kleuren het verleden in, sterker nog verhalen van anderen dragen bij aan onze herinnering en vervolgens denken we dat we het zelf hebben meegemaakt. Mensen die denken dat alles zo gegaan is als zij denken, dat ze een harde schijf hebben die onveranderbaar is, misleiden zichzelf.

Dit geldt ook voor religies. De wereld is sterk veranderd sinds de heilige boeken van de diverse religies zijn geschreven. Alle religies spreken over liefde. Dat leidt tot de vraag: wat betekent liefde in 2022? De vraag wat het betekende in 1980 of 2000 is niet meer relevant. De wereld is inmiddels sterk veranderd. Daarnaast heeft iedereen een eigen beeld over hoe het toen was. Herinneringen zijn vervaagd, veranderd, geromantiseerd en ons bewustzijn verdicht ze. In die zin is het verleden een verhaal, een mythe, geworden. Dus het verhaal is voor ons waar maar het is niet gelijk aan het verhaal van een ander.

Wanneer het verleden feitelijk een verhaal is geworden, hoe zit het dan met de toekomst? Er is een uitdrukking die stelt: ‘voorspellen is lastig zeker wanneer het de toekomst betreft’. Hoe komt dat eigenlijk? Het blijkt dat we slechts goed zijn in het doortrekken van lijnen uit het verleden naar de toekomst. Het zijn dus eerder verwachtingen dan voorspellingen. Voorspellers, waaronder profeten, doen hun voorspellingen op dezelfde manier: ze trekken lijnen door. Lees de bijbelse profeten maar die zeggen feitelijk: ‘wanneer jullie je op deze manier blijven gedragen, zal dit het resultaat zijn’. De profeten roepen op tot verandering. Als die er komen of andere onverwachte gebeurtenissen worden de voorspellingen en scenario’s onderuit gehaald. Ook in toekomstverwachtingen zien we dat mensen verschillende voorspellingen doen. Niet zo vreemd: ook zij trekken de lijnen van hun verhaal uit het verleden via het heden door naar de toekomst. Zo wordt ook de toekomst een verhaal. Op zich niet zo erg maar wanneer voorspellingen van honderden soms duizenden jaren geleden, gezien worden als een feit, wordt het best eng. Zo ontstaat fundamentalisme, ofwel het ontkennen dat er veranderingen zijn opgetreden.

Zo blijft alleen het heden als werkelijkheid. Dan nemen opeens onzekerheid en zorgen toe. Kijk eens naar vandaag. Het lijkt erop dat er geen gebied is wat niet in transitie, in verandering, is. Alles schudt en trilt. Vervolgens zegt Jezus: ‘maak je geen zorgen, bezorgd zijn, voegt niets toe waarmee je de situatie kunt veranderen’. Dat klinkt makkelijker dan het is.

Korintiërs 13 zegt: ‘dan blijven geloof, hoop en liefde’. Geloof is de zekerheid dat God er altijd bij is zelfs wanneer dat niet zo lijkt. Hoop is dat, hoe het ook stormt en zal gaan stormen op allerlei gebied, God het goede uit het kwade zal halen. Liefde betekent dat wij met God mee mogen, nee zelfs moeten, meewerken om de toekomst vorm te geven. Actief stappen zetten die doem-voorspellingen door liefdevolle en positieve keuzes te niet doen. Dat we vergeten wat achter ons ligt en dat we met God de toekomst mogen vormgeven. Geen doemdenken maar hoop. De toekomst is open!